Ιστορία

Το Παλούμπα  κτίστηκε κατά τις αρχές του 15ου  αιώνα. Οι ορεσίβιοι τσοπάνηδες έγιναν και πολεμιστές  όταν  κατά  το 1460 έφθασε στην Πελοπόννησο ο Τούρκος κατακτητής. Μια σειρά Παλουμπαίων αγωνιστών έδρασε κατά τα προεπαναστατικά χρόνια. Αναφέρεται πρώτος ο καπεταν Γιάννης Παλουμπιώτης (περίοδος δράσης 1490-1530) και ακολουθούν άλλοι για να φτάσουμε στον περίφημο κλεφτοκαπετάνιο Κόλια Πλαπούτα, τον αγέρωχο αντίπαλο των Τουρκαλβανών  Λαλαίων, που ήσαν το φόβητρο της περιοχής.

Γύρω στο 1740 η αγροτική περιοχή Παλούμπα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Τούρκου γαιοκτήμονα της Τρίπολης Αρναούτογλου. Πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό. Το  1810  οι Παλουμπαίοι εξαγόρασαν το χωριό τους από την Αϊσέ Χανούμ  Αρναούτογλου και ξανάγιναν  νοικοκυραίοι.

Οι Παλουμπαίοι  ανήκουν στους πρωτοπόρους  του ξεσηκωμού του 1821. Στις 20 Μαρτίου 1821 τα παιδιά του κλεφτοκαπετάνιου Κόλια  Πλαπούτα, ο Γεωργάκης και ο Δημητράκης που είναι μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία , καλούν τους Παλουμπαίους στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, όπου ψάλλεται δοξολογία και υψώνεται η σημαία της επανάστασης. Ακολούθως ( στις 21/3 ), τα δύο αδέλφια, αφού πήραν την ευχή του πατέρα τους Γερο-Κόλια Πλαπούτα, πορεύτηκαν επικεφαλής πενήντα οπλοφόρων Παλουμπαίων στο πλησίον χωριό Μπέτση ( σήμερα Αγιονέρι ), όπου είχαν καλέσει τους χωρικούς της περιοχής. Εκεί  860  Ηραιάτες διετράνωσαν  την απόφασή τους να αγωνιστούν για  την ελευθερία.

Ο Δημητράκης Πλαπούτας  έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην επανάσταση. Είχε χρισθεί στρατηγός και αντικαθιστούσε τον Κολοκοτρώνη, την οικογένεια του οποίου αλλά και τον ίδιο προστάτευσε πολλές φορές τόσο από τους Τούρκους όσο και από την αντίπαλη οικογένεια των Δεληγιαννέων των Λαγκαδίων. Μαζί με τον Κολοκοτρώνη φυλακίσθηκε, καταδικάσθηκε σε θάνατο και αθωώθηκε από τον Όθωνα. Ο αδελφός του Γεωργάκης Πλαπούτας έπεσε μαχόμενος στη μάχη του  Λάλα στις 30 Μαΐου 1821.
Σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης οι Παλουμπαίοι βρίσκονταν συνεχώς στα όπλα. Μέσα από τον αγώνα ανεδείχθησαν πολλοί  καπεταναίοι και το χωριό έλαβε την προσωνυμία «καπετανοχώρι» (12 Παλουμπαίοι, 13 Καπεταναίοι), που ακούγεται ακόμα και σήμερα.

Κύριες ασχολίες των κατοίκων ήσαν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Μετεπαναστατικά και μέχρι τη δεκαετία του ’60, η κοινωνία του χωριού ήταν σχεδόν αυτάρκης με τεχνίτες, παντοπωλεία, καφενεία, γυρολόγους και υπηρεσίες. Οι ελλείψεις των νοικοκυριών σε εργαλεία και σκεύη, καθώς και σε εργατικά χέρια σε περιόδους αιχμής εργασιών, καλύπτονταν με ανταλλαγές και δανεισμούς ή με σεμπριές και ξελάσεις. Μετά τον εμφύλιο, το χωριό ακολούθησε τη μοίρα όλης της ελληνικής υπαίθρου. Η Αθήνα και άλλες ελληνικές πόλεις, αλλά και η Αμερική και ο Καναδάς, έγιναν οι καινούριες πατρίδες των Παλουμπαίων.

Στο χωριό υπάρχει και ο πρόσφατα αναστηλωμένος πύργος του στρατηγού Πλαπούτα ένα πραγματικό κόσμημα για την περιοχή. Ιστορικά, το κτίριο άρχισε να κτίζεται το 1795 και έχει αρχιτεκτονική και ιστορική αξία. Από το 1950 οι Παλουμπαίοι προσπαθούσαν να επιτύχουν την ανοικοδόμησή του πράγματα που έγινε εφικτό το 2015-2016. Στο διάστημα εκπονήθηκαν σχέδια τα οποία χρηματοδότησε ο αείμνηστος εθνικός ευεργέτης Γορτύνιος Παναγιώτης Αγγελόπουλος και ο Δήμος Ηραίας.

Ιστορικός είναι και ο ναός του Αγίου Γεωργίου, όπου, όπως αναφέρθηκε, κηρύχθηκε η επανάσταση του 1821 στη Γορτυνία.  Κτίσθηκε το 1805 με δαπάνη του στρατηγού Δημητράκη Πλαπούτα.

Περισσότερες πληροφορίες μπορεί ο ενδιαφερόμενος να βρει:

Το παραπάνω κείμενο έγραψε ο κ. Γιάννης Παπαχρήστου και επιμελήθηκε η κα. Ευθυμία Γκίνη.